گل زنبق، نماد پاکی، خلوص قلبی و بی گناهی

این مطلب در تاریخ 16 مرداد 1403 بروزرسانی شده است.

در این مقاله از وبلاگ آکادمی آموزش گل آرایی قصد داریم به معرفی و بررسی کامل گل زنبق بپردازیم. گل زنبق یا آیریس گل بسیار زیبا، خوشرنگ چندساله با نام علمی Iris reticulate و از خانواده Irideae می باشد. کلمه Iris ریشه در یونان دارد و یونانیان نقش این گل را روی قبر مردگان تازه گذشته رسم می کردند. پادشاهان یونان برای تزئین تاج خود را از این گل استفاده می کردند و برای هدیه دادن استفاده می کردند. صحبت از گل زنبق در اشعار فارسی هم هست و نشانگر جایگاه گل زنبق در ایرانیان می باشد.

خاستگاه گل زیبای زنبق نواحی معتدل نیمکره شمالی است و در بیشتر نواحی معتدل دنیا پیدا می شود. ودر اواخر فصل زمستان و بهار در مناطق کوهستانی گل دهی دارد و شکوفا می شوند و دارای انواع و رنگبندی متنوع و زیاد مثل بنفش، صورتی، سفید، آبی کمرنگ، نارنجی، زرد و یا ترکیبی از تمام رنگ ها می باشد و بدلیل زیبایی و عطر خوش و نگهداری چند ساله و راحت طرفداران بسیاری دارد، با آکادمی علی ولی همراه باشید تا با گل زنبق آشنا شوید.

نماد گل زنبق

گل زنبق به معنای خلوص قلبی و رنگ سفید آن به معنای پاکی و بی گناهی است. گل زنبق به الهه ی یونانی هم معروف و مشهور است.

نماد گل زنبق در ایران باستان

در ایران باستان، نماد گل زنبق (که گاهی به عنوان “سوسن” نیز شناخته می‌شود) دارای معانی و اهمیت خاصی بود. این نماد در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف ایران باستان دیده می‌شود و اغلب به عنوان سمبل زیبایی، خلوص و تولد دوباره مورد استفاده قرار می‌گرفت. گل زنبق به دلیل شکل زیبا و رنگ‌های متنوعش نمادی از زیبایی و خلوص بود و به دلیل قابلیت باز تولید و رشد دوباره، نمادی از تولد دوباره و زندگی جدید محسوب می‌شد.

در معماری هخامنشی و هنرهای تزئینی آن دوره، نقوش گل زنبق به وفور استفاده می‌شد و در کاخ‌ها و بناهای مختلف، از جمله تخت جمشید، می‌توان نقوش این گل را بر روی ستون‌ها و دیوارها مشاهده کرد. این گل در بسیاری از فرهنگ‌ها و تمدن‌های ایران باستان به عنوان نماد مقدس و معنوی مورد استفاده قرار می‌گرفت و در مراسم‌ها و آیین‌های مختلف نیز به کار می‌رفت. علاوه بر این، گل زنبق در برخی از اسطوره‌ها و داستان‌های ایرانی نیز حضور دارد و به عنوان نمادی از الهه‌ها و موجودات مقدس معرفی می‌شود. به طور کلی، گل زنبق در ایران باستان نمادی از زیبایی، خلوص و تولد دوباره بود و در هنر، معماری و فرهنگ‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای داشت.

شکل ظاهری

گل زنبق از نظر ظاهری دارای گل های شمشیری با 6 گلبرگ یا گلپوش که سه قسمت از آن بیرونی (گلبرگ افتاده یا آویز) و سه قسمت دیگر آن داخلی به شکل ایستاده (گلبرگ استاندارد یا درفش) می باشد. سه عدد پرچم دارد که به قسمت زیر سه اندام جنسی ماده به نام کلاله های پتالویید که شبیه گلبرگ است چسبیده اند. مادگی و پرچم نزدیک به یکدیگر هستند. خامه مادگی سه شاخه پهن رنگی دارد که هر شاخه روی یک عدد پرچم خم شده است. درنوع وحشی آن ساقه و برگ های آن کوتاه است. از مهم‌ترین ویژگی در زنبقی ها ساقه ی زیرزمینی غده می باشد.

شناخت انواع و اقسام گل زنبق

تیره گل زنبق دارای حدود 300 نوع متفاوت در کل دنیاست و معروف‌ترین نوع آن بدلیل ارتفاع بلندتر و رشد و پرورش آسان تر زنبق ریش دار یا زنبق آلمانی است. ارتفاع آن تا حدود 60 سانتی متر می باشد. بعضی از آنها به صورت شاخه ای و بعضی از آنها اندام زیرزمینی ریزوم دار دارند برای کاشت در گلدان یا باغچه مورد استفاده قرار می گیرند.

گل زنبق ریش دار

زنبق ریش دار در وسط آویزها خط های برجسته مانند تقریباً به صورت کرک دارد. مهم‌ترین نوع آن زنبق آلمانی است. این گل در برابر سرما مقاومت بالایی دارند. برگ های این نوع گل زنبق به شکل خنجر است و در گرما همیشه سبز است. ارتفاع آن 20 تا 50 سانتی متر است و دارای رنگبندی بنفش، قرمز، زرد و صورتی است. برای گل دهی به مناطق گرم و خاک سبک و زه کشی مناسب نیاز دارد. زمان گل دهی آن اواسط فصل بهار تا اوایل فصل تابستان می باشد و امکان دوبار گل دهی در طول سال هم هست.

انواع گل زنبق ریش دار، زنبق شوش یا زنبق عزا می باشد که بدلیل کوتاه بودن به آن پاکوتاه هم گفته می شود که گل دهی آن در فصل بهار می باشد. این نوع گل های سیاه دارد و بدلیل رنگ های غم انگیز به آن زنبق عزا هم می گویند. درواقع گلبرگ های خاکستری با رگه های ارغوانی و با نقطه های سیاه و ریش های ارغوانی دارد.

گل زنبق بدون ریش

در این گونه از گل های زنبق آویزها صاف هستند. کرکی درآن وجود ندارد. برگ های آن بسیار باریک و نازک می باشد. ارتفاع آن 30 الی 120 سانتی متر است. از انواع مهم زنبق بدون ریش، گل زنبق سیبری می باشد.

گل زنبق تاج دار

در این گونه از زنبقی ها در محلی که نوع زنبق های ریش دار، ریش دارند در بین آویزها تاج دارند. تاجی که رنگ آن با رنگ زمینه ی گلبرگ ها تفاوت دارد. زنبق تاج دار بومی مناطق نیمه گرمسیری است ولی با این حال بعضی از آن ها در برابر سرما مقاومت دارند. از انواع مهم آن گل زنبق ژاپنی می باشد. زمان گلدهی زنبق ژاپنی فصل تابستان است و معمولاً در مناطق خشک رشد خوب است. قد آن ها در حدود 60 سانتی متر است. گل های بزرگ به رنگ بنفش با حاشیه ها و دور بریده است. تاج کاسبرگ آن ها به رنگ نارنجی است.

گل زنبق سوخ دار

گل زنبق سوخ دار 3 گروه دارد. Juno, xiphium, Reticulate در نوع Reticulate همه ی گونه ها پاکوتاه است. درنوع Juno ریشه های گوشتی دائمی دارد که قطع کردن و حذف کردن آنها مرگ گیاه را به همراه دارد. این نوع در گلکاری مهم نیستند و در برابر سرما هم مقاومت ندارند. اکثر زنبق هایی که در گلکاری استفاده می شوند گروه Xiphium می باشد.

در صنعت گلکاری و استفاده از زنبق های سوخ دار 3 دسته زنبق انگلیسی، اسپانیایی می باشد.

گل زنبق انگلیسی

از این نوع برای استفاده شاخه ای و کاشت باغچه ای استفاده می شود. زنبقیان سوخ دار یک نوع گیاه دائمی با سوخ های کشیده است. سوخ اولیه (مادری) در طول فصل کاشت از بین می روند اما یک سوخ درشت دیگر تولید می کنند که تأمین کننده ی گل در سال آینده می باشد.

ظاهر گل زنبق انگلیسی دارای برگ های باریک و نازک و پیچ خورده است. گل هایی با رنگبندی سفید، ارغوانی و بنفش و گاها ترکیبی از دو رنگ دارد. گل‌دهی این گیاه اواخر فصل بهار و دراوایل فصل تابستان می باشد. این نوع از زنبق ها به رطوبت زیاد دارد و باید در زمینی کاشته شود که غنی از مواد آلی است.

گل زنبق اسپانیایی

خاستگاه گل زنبق اسپانیایی، کشور اسپانیا و پرتقال می باشد. تنوع در نوع گل ها زیاد است. رنگبندی آبی، بنفش و گاها سفید و زرد هم دارد. شکل آویزها عجیب می باشد. این نوع از گل زنبق در آفتاب و نیمه سایه و با خاک سبک و بدون املاح با زهکشی کافی و مناسب رشد خوبی دارد. معمولاً سوخ ها را بعد از گل دهی از داخل خاک بیرون می آورند و در یک محل مناسب مراقبت می کنند.

نام های تخصصی گل زنبق

برای این گل، می‌توان چندین نام علمی و تخصصی را که استفاده می‌شود نام برد.

Iris germanica:

یکی از گونه‌های شناخته شده گل زنبق که به نام زنبق آلمانی نیز معروف است و در باغ‌ها و فضاهای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

Iris sibirica:

معروف به زنبق سیبری، که به خاطر مقاومت در برابر شرایط سخت و سرد، به ویژه در مناطق سردسیر کشت می‌شود.

Iris versicolor:

زنبق رنگین، که بومی آمریکای شمالی است و برای زیبایی گل‌هایش در باغ‌ها کشت می‌شود.

Iris pallida:

زنبق بژ، که به خاطر عطر و خواص دارویی‌اش معروف است و در تولید عطرها و روغن‌های معطر استفاده می‌شود.

Iris reticulata:

زنبق مشبک، که یکی از گونه‌های کوچکتر و زینتی گل زنبق است و بیشتر در گلدان‌ها و فضای سبز کوچک کشت می‌شود

نیازها و نحوه نگهداری گل زنبق

برای نگهداری و رشد گل زنبق به صورت سالم و سرحال مثل تمام گل و گیاهان دیگر اصول و نکاتی وجود دارد که باید بدانید و آنها را رعايت کنید.

آبیاری کافی

این گل درحد متوسطی به آب نیاز دارد و نباید بیش از حد به آن آب داد. زیرا رطوبت اگر زیاد شود ریزوم ها (ریشه ها) پوسیده می شوند. پس زمان گل‌دهی در هفته 3 بار و در زمان های دیگر و معمول هفته ای یکبار آبیاری را انجام دهید. و یا هر زمانی که خاک کاملاً خشک شد.

تغذیه کافی

برای تغذیه این گل در زمان گل دهی باید در ماه یکبار به گیاه کود های محلول مخصوص گل های زینتی بدهید. این کار از زمان رشد اولین گل شروع و تا زمان خشک شدن گل ها ادامه بدهید.

خاک مناسب و مطلوب

این نوع گل برای رشد مناسب به خاک زهکشی شده، خوب، سبک و غنی نیاز دارد. خاک های مناسب برای این گل خاک های حاوی کمپوست و یا لومی می باشد. گل زنبق به خاک هایی که خنثی یا قلیایی هستند علاقه مند است. پس اضافه کردن کمی آهک به خاک های اسیدی باعث بهبود کیفیت خاک می شود. زمانی که می خواهید زنبق را در گلدان بکارید داخل گلدان را با یک قسمت خاک باغچه و دو قسمت شن و ماسه و یک قسمت خاک برگ ترکیب کرده و پر کنید.

نور مناسب و کافی

گل زنبق از آن دسته گل هایی است که نور زیادی می خواهد و در زمان گل دهی خود به نورکامل نیاز دارد. نور کامل نباید تابش مستقیم نور خورشید باشد. درکل گل نباید در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد.

دمای مناسب

زنبق ها به تغییرات دما مقاوم هستند. بهترین و مناسب ترین درجه حرارت برای رشد گل زنبق هنگام گل دهی دمای 12 تا 17 درجه و در بقیه اوقات دمای 6 تا 10 درجه سانتی‌گراد است.

رطوبت مناسب برای زنبق ها

برعکس سایر گل ها این گل به اسپری کردن و غبارپاشی مداوم نیازی ندارد و در ماه یکبار غبارپاشی و اسپری کافی و مناسب است. البته زنبق های سوخ دار رطوبت زیادی نیاز دارند و PH  خاک آن باید چیزی بین 6 تا 8 باشد.

نحوه ی تکثیر گل زنبق

تکثیر و افزایش باید از طریق ریزوم ها بعد از پایان زمان گل دهی انجام بگیرد و هر 3 یا 4 سال یکبار زنبق را افزایش دهید تا همیشه گل های جوان را داشته باشید.

تکثیر گل زنبق ریزوم دار

بوته های بزرگی که چند سال دارند را در اوایل فصل پاییز که برگ های آن زرد شده اند را از زمین دربیاورید. ریزوم ها را تقسیم کنید و هرکدام را به طور جدا در محل اصلی و دلخواه بکارید.

اگر خواهان گل دهی در همان سال اول هستید ریزوم ها را به تکه های بزرگتر و اگر خواهان افزایش بیشتر هستید به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید ولی ریزوم ها باید در ارتفاع 5 تا 7 سانتی متری خاک کاشته شود.

تکثیر گل زنبق سوخ دار

در گل زنبق سوخ دار در فصل پاییز سوخک ها را از سوخ مادری جدا کنید و بکارید، در دومین سال‌ گل دهی دارند.

نحوه نگهداری اندام زيرزمينی

برگ های سوخ گل زنبق بعد از پژمرده شدن برداشت شود. بعد از اینکه خشک شد، تمیز شود و درشرایط خشک با یک تهویه مناسب نوع و گونه، در دمای 17 تا 25 درجه نگهداری شود. سوخ هایی که از 4 سانتیمتر کوچکتر هستند دور ریخته می شوند و سوخ هایی که مناسب برای گل دهی می باشد انبار می شوند.

سوخ هایی کوچک دوباره در فصل پاییز کاشته می شوند. مرحله ذخیره و انبار در دمای بالاتر از 20 درجه مناسب است. در مرحله‌ی بعدی قطعات مناسب گل دهی را متمایز کنید و به جایی با دمای 9 تا 15 انتقال دهید. برای ذخیره و انبار کردن سوخ ها برای مدت طولانی باید در دمای 25 تا 30 درجه نگهداری شود. توانایی گل دهی می ماند.

نکات

در صورت کاشت گل زنبق در گلدان آن را در فضای باز نگهداری کنید.

برای کیفیت بالاتر تولید و تکثیر، علف های هرز حذف شوند. گل ها یا شاخه هایی که پژمرده شدند در زمان هایی که بذرگیری انجام نمی شود حذف شوند.

در فصل پاییز اندام های هوایی گل از 15 تا 20 سانتیمتری بالای خاک قطع شوند.

زمان مناسب برای برداشت گل

زمان مناسب برای برداشت زنبق زمانی است که غنچه ها تغییر رنگ می دهند. و بعد از چند روز که در آب می مانند به طور کامل غنچه ها باز می شوند.

آفات و درمان

برای هر گل و گیاهی آفات و بیماری وجود دارد که باید آن را درمان کرد تا یک گل و گیاه سالم و سرحال روبه رشد داشته باشید. آفات و بیماری که برای گل زنبق وجود دارد این‌که کرم ها در فصل بهار یک تونل را در برگ های گل  زنبق ايجاد می کنند و این تونل تا فصل تابستان به ریزوم ها (ریشه ها) می رسند که موجب آلودگی ریزوم و پوسیده شدن باکتریایی می شود و باعث پوسیدگی فرم باکتریایی می شود.

مورد بعدی پوسیدگی از طریق بیماری های قارچی می باشد که باعث ايجاد لکه در برگ های گل زنبق می شود. آفت بعدی درگیری گیاه با ویروس موزائیک است که باعث آسیب به گل و گیاه و برگ ها می شود. برای درمان این ویروس از بین بردن برگ و گل های آسیب دیده است. توجه داشته باشید که گل زنبق و خصوصاً ریزوم و ریشه برای حیواناتی مثل گربه و سگ سمی می باشد.

ايجاد لکه های زرد روی گلبرگ های گل زنبق که ناشی از قارچ اسلکروتینیا است. باید بوسیله قارچ کش ها درمان شود وگرنه با افزایش باعث آلودگی تمام گلبرگ می شود.

خشک شدن و سوخته شدن گلبرگ ها بخاطر بوتریتیس است که از طریق تهویه ی نامناسب و آبیاری زیاد ايجاد می شود،شرایط گیاه را بسنجید و به یک محل با تهویه ی مناسب انتقال دهید.

پوسیده شدن ریشه ی گل زنبق که بدلیل قارچ یا جانورانی ايجاد مي شود که از ریشه ی گل زنبق تغذيه می کنند. برای درمان از سموم قارچ کش استفاده کنید.

برای پیشگیری از این شرایط و بیماری قبل از اینکه گیاه را بکارید خاک را ضدعفونی کنید.

سولات متداول

سخن آخر

این گل در یونان کاربرد زیادی داشته است و همچنین در بین ایرانیان هم جایگاه خوبی داشته و دارد. خاستگاه اصلی آن نیمکره شمالی است ولی در نواحی معتدل دنیا یافت می شود. این گل زیبا دارای 300 گونه و رنگبندی متنوعی است و به دلیل زیبایی و نگهداری آسان طرفداران زیادی دارد.

در این مقاله به طور کامل به معرفی و بررسی این گل زیبا و پرطرفدار پرداخته شد. انشالله که مورد استفاده و توجه شما کاربران عزیز و با طبعی لطیف قرار بگیرد. چنانچه در این مورد چیزی در ذهن داشتید و یا ایده و پیشنهادی دارید با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.